نگاهی به خاندان «سادات طباطبایی» در تاریخ اسلام
تاریخ انتشار: ۲ تیر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۳۶۹۴۵۴
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، بارها شنیدهایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی میانجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرنها پیش خشتبهخشت این بنای سترگ را روی هم گذاشتهاند.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، با شما مخاطب گرامی قراری گذاشتهایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان میدهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشارهای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
برای خوشهچینی از این خرمن دانش و فرهنگ، از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علیاکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره بردهایم.
خاندان شیعی امامی و زیدی که سیزده قرن (از قرن دوم تا قرن ۱۴ق / هشتم تا ۲۰م) در حجاز، عراق، یمن، هند، مصر، شام و ایران میزیستند و اکنون نیز برخی از شاخههای آن در جهان اسلام پراکندهاند.
جد بزرگ آل طباطبا امام حسن (ع) است؛ به همین سبب به «سادات حسنی» مشهورند. نیای بزرگ آنها ابراهیم بن اسماعیل دیباج بن ابراهیم بن حسن بن حسن (ع) است و نخستین بار همین ابراهیم بود که لقب «طباطبا» گرفت. گویا به علت گرفتگی زبان در تلفظ برخی حروف ناتوان بود و حرف «قاف» را «طاء» ادا میکرد و به همین سبب «قبا» را «طبا» تلفظ میکرد. دیگران این کلمه را مکرر ساخته و به «ابراهیم طباطبا» معروف شد و به تبع آن فرزندانش را نیز «آل طباطبا» خواندهاند. برخی نیز گفتهاند در زبان تَبَطی «طباطبا» یعنی «سیدالسادات» و هنگامی که ابراهیم از زندان ابوجعفر منصور دوانیقی آزاد شد و ناچاراً در عراق ساکن شد، تبطیان بومی بینالنهرین وی را «طباطبا» خواندند. ظاهراً این روایت اعتبار بیشتری دارد.
ابراهیم از یاران امام جعفر صادق (ع) و راوی حدیث است. او یک علوی معترض به خلافت عباسیان بوده و همواره تحت تعقیب و آزار حکومت قرار داشت و مدتها نیز در زندان به سر برد. او در کوفه درگذشت و در همین شهر به خاک سپرده شد.
پس از ابراهیم، فرزندش محمد و دیگر فرزندان و نوادگان وی بر ضد خلفای عباسی شورش کردند و به علت شرایط سخت سیاسی در عراق و حجاز به نواحی گوناگون گریختند و پنهان و آشکار به سازمان دادن نیروهای مخالف دستگاه خلافت پرداختند.
محمد بن طباطبا، از نوادگان ابراهیم، به یمن رفت و در صَعْده به حکومت رسید و در پی آن کسان دیگری از همین خاندان در این شهر حکومتی بنا نهادند که قلمرو آن رفته رفته گسترش یافت و تا اواسط سده چهاردهم هجری، به طور گسسته ادامه پیدا کرد. کاملاً مشخص نیست که آنها از چه زمانی به مذهب شیعی زیدی گراییدند؛ اما از اواخر سده سوم هجری که فرمانرواییشان در یمن آغاز شد، به عقاید سیاسی و فقهی زیدیان پایبند بودند و طی قرنها تحولاتی در این مذهب پدید آوردند. برخی از آنان نیز به ایران سفر کردند و در دیلم و طبرستان سکونت گزیدند و همراه دیگر شیعیان زیدی بر ضد عباسیان فعالیتهایی کردند و برای به تحقق رسیدن حکومت شیعی کوشیدند.
در اواخر سده سوم هجری، یکی دیگر از نوادگان ابراهیم به اصفهان سفر کرد و در این شهر سکونت گزید. سادات طباطبایی ایران بیشتر از نسل وی هستند که در زواره و اردستان و دیگر نقاط پراکنده شدند. عدهای از آنان نیز به تبریز کوچ کردند. در زمان فرمانروایی آق قوینلو عهدهدار منصب شیخالاسلامی آذربایجان بودند و پس از آن به خاندانهای متعددی، از جمله وهابی، وکیلی، عدل، دیبا و قاضی تقسیم شدند. در شیراز نیز نسب سادات انجوریان به زیدالاسود (از سادات طباطبایی) میرسد. ظاهراً طباطباییان ایران، شیعی امامی بودهاند.
در قرن سوم و چهارم هجری، تعدادی از سادات طباطبایی به مصر رفته، به فعالیتهای سیاسی، فکری و علمی دست زدند، اما نتوانستند حکومتی تأسیس کنند. در رمله شام نیز در قرن سوم هجری، یحیی فرزند قاسم بن ابراهیم طباطبا، معروف به رسّی، به فرمانروایی دست یافت. گویا سادات طباطبایی در شبه قاره هند نقش سیاسی، دینی و اجتماعی مهمی داشتند، ولی از احوال ایشان مطلب چندانی در دست نیست، جز آنکه در کتاب تاریخ برهان مآثر، تألیف علی بن عزیزالله طباطبایی حسنی، نام چند تن از بزرگان طباطبایی هندوستان آورده شده است؛ از جمله سید شاه میر طباطبا که از عالمان و امیران این سلسله است.
با وجود شهرت فراوانی که آل طباطبا در تاریخ یافته است، تنظیم یک تبارنامه روشن و کامل از این خاندان ممکن نیست. بر اساس منابع موجود، سلسلههای حکومتی و شخصیتهای علمی و سیاسی طباطبایی به قرار زیر است:
دولت آل طباطبا در کوفه: این حکومت در ۱۹۹ق تأسیس شد و دو سال به طول انجامید. بنیادگذار آن ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن اسماعیل مشهور به ابن طباطباست.
دولت طباطبای رسّی در یمن: این دولت را الهادی یحیی بنیاد هاد، اما قبل از تشکیل رسمی این سلسله دو تن از عالمان و مبارزان طباطبایی به نامهای قاسم رسّی و فرزندش حسین، زمینههای فکری و سیاسی نفوذ آنان را فراهم کردند. برخی امامان این سلسله بدین قرارند: الهادی الی الحق یحیی بن حسین (۲۴۵-۲۹۸ق)، المرتضی لذدین الله محمد بن یحیی الهادی (۲۷۸-۳۲۳ق)، ترجمان الدین احمد بن یحیی الهادی معروف به احمد ناصر (۲۷۵-۳۲۵ق)، المنتجب حسین بن احمد (متوفی ۳۲۹ق)، ابومحمد قاسم مختار بن احمد (متوفی ۳۴۴ق)، ابومحمد قاسم مختار بن احمد (متوفی ۳۴۴ق)، امام منصور قاسم بن علی عیّانی (۳۱۰-۳۹۳ق)، الداعی الی الله یوسف بن یحیی بن احمد ناصر (مقتول در ۴۰۳ق)، حسین بن قاسم عیانی (۳۷۶-۴۰۴ق)، امام عبدالله بن حمزه (۵۵۱-۶۱۴ق)، احمد موطیء بن حسین بن احمد، امام مهدی ابوطیر احمد بن حسین (۶۱۲-۶۵۲ق).
فقیهان و عالمان طباطبایی در مصر: چند تن از فرزندان و نوادگان قاسم رسّی و برخی از برادران وی به مصر رفتند و در آنجا ماندگار شدند. برخی از عالمان طباطبایی به قرار زیرند:
۱. احمد بن عبدالله بن ابراهیم طباطبا، ۲. محمد بن اسماعیل بن قاسم رسّی، ۳. احمد بن محمد بن اسماعیل، ۴. ابوالبرکات هادی بن حسین بن محمد علوی رسّی، ۵. ابوعبدالله حسن بن ابراهیم رسّی.
عالمان طباطبایی در عراق: محمد بن ابراهیم بن سلیمان بن قاسم رسّی، ملقب به توزون، در بصره ساکن شد و فرزندان او به «بنی توزون» شهرت یافتند. گروهی از این سادات نسبتشان به محمد بن ابراهیم میرسد. به همین علت به طباطبایی شهرت دارند. چند تن از سادات مشهور طباطبایی عراق عبارتاند از:
۱. ابوالمعمّر یحیی بن محمد بن قاسم بن محمد بن طباطبا، ۲. سید علی بن محمد علی طباطبایی، ۳. سید مهدی بن سید علی طباطبایی، ۴. سید ابراهیم طباطبایی، ۵. جلالالدین صفیالدین ابوجعفر محمد بن تاجالدین علی بن محمد بن رمضان معروف به ابن طقطقی.
عالمان و امیران طباطبایی در ایران: از اواخر قرن دوم هجری قمری، گروهی از علویان عراق و حجاز به علت شرایط نامساعد سیاسی در قلمرو خلافت عباسیان و آزار و اذیت امیران ترکنژاد آنان، به ایران پناه آوردند و در این سرزمین به جنگ سیاسی و قهرآمیز خود علیه عباسیان ادامه دادند یا به زندگی آرام خویش پرداختند. یکی از آنها احمد بن محمد بن احمد بن ابراهیم طباطبا بود که در اصفهان ساکن شد. فرزندان او در سدههای بعد در سراسر ایران پراکنده شدند و گروهی نیز بار دیگر به عراق رفتند؛ مانند آل بحرالعلوم و حکیم. از نسل احمد، فقیهان و عالمان ناموری در عراق و ایران پدید آمدند که برخی از آنان را میتوان نام برد:
۱. ابوالحسن محمد بن احمد، معروف به ابن طباطبا (متوفی ۳۲۲ق)، در اصفهان پا به عرصه وجود نهاد و همانجا در ۶۴ سالگی درگذشت؛ از این رو به ابن طباطبای اصفهانی معروف است. او در دوران ناتوانی عباسیان میزیست و یکسره به کارهای علمی و ادبی میپرداخت و از رفاه و ثروت بهرهمند بود. بیشترین علاقه و شهرت وی توجه به شعر و شاعری به زبان عربی بود. او آثاری را به نگارش درآورد که برخی از آنها بدین قرارند: المدخل فی معرفةالمعمّی من الشعر، الشعر و الشعراء، تهذیب الطبع).
۲. ابوالحسین علی بن محمد بن احمد، ملقب به شهاب، ادیب و شاعر. در اصفهان زاده شد و مانند پدر در ادبیات عرب مهارت یافت و در شاعری بلندآوازه شد و در اصفهان نیز درگذشت. آل بحرالعلوم که در سده یازدهم هجری از ایران به نجف هجرت کرد، با هجده نسل به علی شاعر (شهاب) اصفهانی میرسند.
۳. حسین بن محمد بن ابی طالب بن قاسم بن محمد، که نسبشناس و عالم طباطبایی ایران است.
۴. محمد بن محمد بن حسن بن ابی البرکات، به گفته ابن عنبه او از عالمان این خاندان و از نبیرگان محمد شاعر (ابن طباطبای اصفهانی) بود.
۵. ابواسماعیل ناصر الخراسانی، از نسل محمد شاعر اصفهانی بود و در سده پنجم هجری، در روزگار طغرل سلجوقی میزیست. کتاب منقلة الطّالبین نوشته اوست.
۶. امیر سراجالدین عبدالوهاب بن امیر عبدالغفار عالم، عارف، فقیه و شیخالاسلام که در اواخر سده نهم و اوایل سده دهم هجری میزیست. او از جانب فرمانروایان تبریز به سمت شیخالاسلام آذربایجان گماشته شد. وی از سوی شاه اسماعیل صفوی نزد سلطان سلیم عثمانی فرستاده شد. سلیم او را به زندان انداخت و تا هنگام مرگ سلیم در زندان بود و یک سال بعد از آزاد شدن، در استانبول درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد.
افزون بر عالمان یاد شده، افراد بسیاری از طباطبائیان ایران در مدت دوازده قرن به مراتب علمی، سیاسی و اجتماعی رسیدند که از آن جملهاند: سید محمد طباطبایی مجتهد، سید حسن مدرس، آیتالله سید محسن طباطبایی حکیم، آیتالله حسین طباطبایی قمی. این شخصیتها از بزرگترین و برجستهترین سادات آل طباطبا در ایران بودند.
منبع: آنا
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: تقویم تاریخ مشاهیر ایرانی سادات طباطبایی بن ابراهیم ابراهیم بن بن اسماعیل بن محمد بن یحیی بن بن حسین احمد بن بن قاسم بن احمد حسین بن قاسم بن علی بن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۳۶۹۴۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مقابله با آمریکا؛ هدف مشترک تهران - مسکو
مدیر بخش بینالملل راسیا سگودنیا در گفتگویی گفت: ایران و روسیه با یک هدف مشترک به مقابله با غرب و اآریکا پرداخته، متحد شدند و همکاریها را در این قالب پیش بردند. - اخبار بین الملل -
به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، نواف ابراهیم، کارشناس مسائل بینالملل در مصاحبه با برنامه راهبرد شرقی با بیان این که ایران و روسیه در سوریه فعالیت و همکاری را شروع کردند، یادآوری کرد: به برکت همین همکاری گروههای تروریستی عقب رانده شدند و باید خاطرنشان کرد که ایران اهمیت فوقالعادهای در دستگاه سیاست خارجی روسیه دارد.
در این رابطه گفتگویی درباره موضوعات مختلف میان ایران و روسیه شکلگرفته است و با نگاه همهجانبه دو کشور، در سوریه نقطه عطفی را بر جا گذاشتند.
مدیر بخش بینالملل "راسیا سگودنیا" افزود: طی دو سال اخیر که در دنیا تحولات عجیبوغریب را میبینیم، همکاری دو کشور تا حدودی ادامه دارد و روابط و همکاریها در سطح منطقهای شدت خود را نگه داشته و سطوح مختلفی پیدا کرده است.
ابراهیم ادامه داد: در چند سال اخیر ایران از طریق تحریم ایزوله شده و لذا روابط ایران و روسیه در این فضا از اهمیت بالایی برخوردار شده است.
وی در بخشی دیگر از این مصاحبه رادیویی با بیان این که پس از دو سال، اتفاقات در سوریه متوقف شده، گفت: امروز شاهد هستیم که دو کشور هم صدا شدند و نظرات مشترکی در مورد سوریه دارند.
ابراهیم با اشاره به بخشی از سخنان پوتین گفت: پوتین طی یک سخنرانی اعلام کرده بود روسیه در مقابل سوریه نگرانی خاصی ندارد؛ بلکه بر مسائل این کشور متمرکز است. ایران بهعنوان یک بازیگر بزرگ منطقهای در داخل سوریه فعالیت خود را انجام میدهد؛ ما هم شانهبهشانه ایران فعالیت خود را در این کشور ادامه خواهیم داد.
مدیر بخش بینالملل راسیا سگودنیا افزود: در دنیا نگرانیهایی وجود دارد که میتواند همکاری ایران و روسیه را تحتالشعاع قرار دهد و یکسری مسائل پدیدآمده که بر روابط دو کشور در زمینههای ژئوپلیتیک، فرهنگی و اجتماعی تأثیر میگذارد؛ خاصه در موضوع برهمزدن نظم تک قطبی در دنیا!
ابراهیم در این باره توضیح داد: مثلاً روسیه همکاریهایی را با رژیم صهیونیستی دارد که ممکن است مشکلاتی را در زمینه همکاری ایران و روسیه پدید آورد.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به بیرونراندن گروههای تروریستی از جمله جبهة النصره از منطقه گفت: نقش ایران بهگونهای است که روسیه نمیتواند بین منطقه و سوریه یکی را برگزیند.
مدیر بخش بینالملل راسیا سگودنیا افزود: طی سالهای اخیر اتفاقاتی در دنیا شکلگرفته که تعارض و همپوشانی منافع را پدید آورده و موجب شده کشورها صفر و صدی به مسئله نگاه نکنند.
در این بین بسیاری معتقدند برای تسلط بر منطقه باید سوریه را در اختیار بگیرید و نگاه دیگر میگوید اگر روسیه را از آن خود کنید، بر کل دنیا مسلط خواهید شد و این همپوشانی منافع قدری بر پیچیدگی مسائل افزوده است.
ابراهیم در ادامه سخنان دیگر مهمان برنامه که تأکید کرد روسیه برای ماندن در منطقه باید با ایران بماند، گفت: بنده با این موضوع هم نظر هستم. در سوریه با مثلث ایران، ترکیه و روسیه روبهرو هستیم و دیگر کشورها کمتر نقش کلیدی را ایفا میکنند؛ از جمله امریکا و فرانسه. همچنین ایران و روسیه با ایفای نقش، امنیت ملی را فراهم کرده و صلح را برای مردم خود آوردند و روسیه بهنوعی کمکهای بشردوستانه را به سوریه آورد.
وی افزود: همه از ارتباط ایران و روسیه برای حفظ ثبات در سوریه اطلاع دارند؛ ولی پس از اتفاقاتی که برای ایران در پی تحریم افتاد، ایران و روسیه با یک هدف مشترک به مقابله با غرب و آمریکا پرداخته و متحد شدند و همکاریها را در این قالب پیش بردند.
امضای یادداشت تفاهم امنیتی بین ایران و روسیهایروانی: تحریمهای یکجانبه علیه سوریه باید لغو شودانتهای پیام/